Θρησκευτικά έθιμα
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΓΙΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΥ
Ονομάζουμε «Δωδεκαήμερο» ή «Δωδεκάμερο» την περίοδο των δώδεκα ημερών, από την παραμονή των Χριστουγέννων ως τα Θεοφάνια (Φώτα). Το Δωδεκαήμερο είναι μια έντονη γιορταστική περίοδος που συνδέεται με πλήθος έθιμα, παραδόσεις και θρύλους του λαού μας.
Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια η γιορτή των Θεοφανείων κάλυπτε τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά
Τα Χριστούγεννα (σύνθετη λέξη της δημοτικής Χριστός + γέννα) δηλώνουν την ετήσια χριστιανική εορτή της γέννησης του Χριστού και κατ’ επέκταση το σύνολο των εορτών από της Γεννήσεως μέχρι και των Θεοφανείων(Γιορτές των Χριστουγέννων). Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου.
Τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα έχουμε κάποια έθιμα, όπως:
ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ
Χριστόψωμο λέγεται γενικά το ψωμί (καρβέλι) ή κουλούρα που οι ελληνίδες νοικοκυρές έχουν παρασκευάσει 2-3 ημέρες προ των Χριστουγέννων ειδικά για τη μεγάλη αυτή εορτή. Η μόνη διαφορά με τα άλλα συνήθη ψωμιά είναι ο πλούσιός του στολισμός με λογής-λογής κεντήματα (κεντίδια) ή «πλουμίδια» όπως ονομάζονται.
Αυτά δε τα πλουμίδια δεν είναι τυχαία και επιπόλαια κεντίδια αλλά σεβαστά σχήματα που συμβολίζουν τον καημό και το όνειρο της ελληνικής αγροτιάς.
Αυτό το ψωμί αφιερώνει η ελληνική οικογένεια με ευλάβεια στη Γέννηση του Χριστού που θα στέρξει να μεταβάλει τα «πλουμίδια» σε ευλογημένη πραγμάτωση.
ΚΑΛΑΝΤΑ
Ετυμολογικά, η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από τη λατινική calendae (καλένδες στα ελληνικά), που σημαίνει τις πρώτες ημέρες κάθε μήνα. Ειδικά, οι Καλένδες του Ιανουαρίου ήταν μέρες γιορτής για τους Ρωμαίους, λόγω της έλευσης του νέου χρόνου. Τα Κάλαντα έλκουν την καταγωγή τους από παρόμοια αρχαία τραγούδια του αγερμού και της ειρεσιώνης και είχαν κοσμικό χαρακτήρα. Η Εκκλησία κατά τους Βυζαντινούς χρόνους απαγόρευε ή απέτρεπε αυτό το έθιμο ως ειδωλολατρικό και το είχε καταδικάσει με απόφαση της ΣΤ' Οικουμενικής Συνόδου το 680 μ.Χ. Οι συμμετέχοντες στο έθιμο των Καλάντων αποκαλούνταν «Μηναγύρτες». Με την πάροδο του χρόνου τα Κάλαντα απέκτησαν θρησκευτικό περιεχόμενο, ανάλογο με την κάθε γιορτή.
ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ
Η ιστορία της βασιλόπιτας, είναι μια ιστορία που συνέβηκε πριν από εκατοντάδες χρόνια, πριν από 1500 χρόνια περίπου, στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν δεσπότης της Καισαρείας και ζούσε αρμονικά με τους συνανθρώπους του, με αγάπη, κατανόηση και αλληλοβοήθεια.
Κάποια μέρα όμως, ένας αχόρταγος στρατηγός της περιοχής, ζήτησε να του δοθούν όλοι οι θησαυροί της πόλης της Καισαρείας, αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη για να την κατακτήσει και να τη λεηλατήσει.
Ο Μέγας Βασίλειος ολόκληρη τη νύχτα προσευχόταν να σώσει ο Θεός την πόλη. Ξημέρωσε η νέα μέρα και ο στρατηγός αποφασισμένος με το στρατό του περικύκλωσε αμέσως την Καισαρεία.
Οι χριστιανοί της Καισαρείας αγαπούσαν πολύ το Δεσπότη τους και θέλησαν να τον βοηθήσουν. Μάζεψαν λοιπόν από τα σπίτια τους ό,τι χρυσαφικά είχαν και του τα πρόσφεραν , ώστε δίνοντάς τα στο σκληρό στρατηγό να σωθούν.
Ο Μέγας Βασίλειος, που ήθελε να προστατέψει την πόλη του προσευχήθηκε και μετά παρουσίασε στο στρατηγό ότι χρυσαφικά είχε μαζέψει μέσα σε ένα σεντούκι. Τη στιγμή όμως που ο στρατηγός πήγε να ανοίξει το σεντούκι και να αρπάξει τους θησαυρούς, με το που ακούμπησε τα χέρια του πάνω στα χρυσαφικά έγινε το θαύμα! Όλοι οι συγκεντρωμένοι είδαν μια λάμψη και αμέσως μετά έναν λαμπρό καβαλάρη να ορμάει με το στρατό του επάνω στον σκληρό στρατηγό και τους δικούς του. Σε ελάχιστο χρόνο ο κακός στρατηγός και οι δικοί του αφανίστηκαν. Ο λαμπρός καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος και στρατιώτες του οι άγγελοι.
Έτσι σώθηκε η πόλη της Καισαρείας. Τότε ο Μέγας Βασίλειος βρέθηκε σε δύσκολη θέση! Θα έπρεπε να μοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους της πόλης και η μοιρασιά να είναι δίκαιη, δηλαδή να πάρει ο καθένας ό,τι ήταν δικό του. Αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Προσευχήθηκε λοιπόν ο Μέγας Βασίλειος και ο Θεός τον φώτισε τι να κάνει. Κάλεσε τους διακόνους και τους βοηθούς του και τους είπε να ζυμώσουν ψωμάκια, όπου μέσα στο καθένα ψωμάκι θα έβαζαν και λίγα χρυσαφικά. Όταν αυτά ετοιμάστηκαν, τα μοίρασε σαν ευλογία στους κατοίκους της πόλης της Καισαρείας. Στην αρχή όλοι παραξενεύτηκαν, μα η έκπληξή τους ήταν ακόμη μεγαλύτερη όταν κάθε οικογένεια έκοβε το ψωμάκι αυτό κι έβρισκε μέσα τα χρυσαφικά της.
Ήταν λοιπόν ένα ξεχωριστό ψωμάκι , η βασιλόπιτα που έφερνε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία μαζί. Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου.
Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
Κατά τα Θεοφάνεια φανερώθηκε η τριαδικότητα του Θεού , η Αγία Τριάδα. Λέγονται όμως και Φώτα, γιατί κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια , την παραμονή των Θεοφανείων βαπτίζονταν οι οπαδοί της νέας θρησκείας . Η αναζήτηση της καθάρσεως από των άνθρωπο αντικατοπτρίζεται ακόμα και στις αρχαίες θρησκείες.
ΑΓΙΑΣΜΟΣ
Διακρίνουμε δύο Αγιασμούς:
- Ο Μικρός Αγιασμός τελείται την πρώτη ημέρα κάθε μήνα και έχει δική του Ακολουθία.
- Ο Μεγάλος Αγιασμός είναι Ακολουθία του Μεγ. Βασιλείου και τελείται την παραμονή και την ημέρα των Θεοφανίων (5 και 6 Ιανουαρίου).
Στα Θεοφάνια είθισται στις παραθαλάσσιες περιοχές να αγιάζονται τα ύδατα της θάλασσας. Κατά την τελετή ο ιερέας πετά το σταυρό στη θάλασσα και πιστοί βουτούν για να τον ανασύρουν. Σε περιοχές που δεν είναι παραθαλάσσιες η τελετή μπορεί να γίνει σε ποτάμι, λίμνη ή και σε υδραγωγείο.
ΕΘΙΜΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ (Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ)
Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά στην οποία απεικονίζεται μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας και με επτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο της έκοβαν και από ένα πόδι, γνωρίζοντας έτσι πόσες εβδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το τελευταίο πόδι που έκοβαν το δίπλωναν και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Όποιος το έβρισκε ήταν... γουρλής.
Τα έθιμα του Λαζαροσαββάτου
Το "Λαζαροσάββατο", το Σάββατο δηλαδή πριν από τη Μεγάλη Βδομάδα, ο λαός γιορτάζει την πρώτη Λαμπρή, την "Έγερση" του φίλου του Χριστού, του "αγέλαστου" Λάζαρου.
Αγέλαστος Λάζαρος
Ο φόβος και ο τρόμος για όσα γνώρισε στον άλλο κόσμο άφησαν τόσο βαθιά σημάδια στην ψυχή του Λάζαρου που, λέει η παράδοση, μετά την Ανάσταση του δε γέλασε παρά μόνο μια φορά.
Είδε κάποιον χωρικό στο παζάρι να κλέβει μια στάμνα και να φεύγει κρυφά.
"Βρε τον ταλαίπωρο, είπε. Για ιδές τον πώς φεύγει με το κλεμμένο σταμνί. Ξεχνάει ότι κι αυτός είναι ένα κομμάτι χώμα, όπως και το σταμνί. Το 'να χώμα κλέβει τ' άλλο. Μα δεν είναι να γελούν οι πικραμένοι;" και χαμογέλασε.
Το τελευταίο Σάββατο της Σαρακοστής τα παιδιά φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Λαζάρου, το οποίο έχουν μαζί τους όταν λένε τους «αγερμούς», κάτι σαν τα κάλαντα.
Τραγουδούν επίσης τα «λαζαρικά» και διηγούνται την ιστορία του φίλου του Χριστού, λέγοντας παράλληλα παινέματα στους νοικοκυραίους:
"Πες μας Λάζαρε τι είδες
εις τον Άδη που επήγες.
Είδα φόβους, είδα τρόμους,
είδα βάσανα και πόνους,
δώστε μου λίγο νεράκι
να ξεπλύνω το φαρμάκι,
της καρδούλας μου το λέω
και μοιρολογώ και κλαίω.
Του χρόνου πάλι να 'ρθουμε,
με υγεία να σας βρούμε,
και ο νοικοκύρης του σπιτιού
χρόνια πολλά να ζήσει,
να ζήσει χρόνια εκατό
και να τα ξεπεράσει."
Στην Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία και τη Θράκη στο έθιμο συμμετέχουν μόνο κορίτσια, γνωστές και σαν «λαζαρίνες» ή «λαζαρίτσες», οι οποίες συνήθως θεωρούνται και υποψήφιες νύφες.
Ομοίωμα Λαζάρου:
Η μορφή του Λάζαρου φτιαχνόταν από ένα ξύλινο κόπανο για τα ρούχα, τυλιγμένο με πολύχρωμα κομμάτια από πανί.
Στην Σκύρο, ο Λάζαρος αποτελείτο από μια τρυπητή κουτάλα, την σιδεροχουλιάρα, στην οποία τα παιδιά σχημάτιζαν ένα πρόσωπο. Πάνω στην κουτάλα, έδεναν σταυρωτά ένα ξύλο για να φτιάξουν τα χέρια, ενώ τα ρούχα της κούκλας ήταν συνήθως μωρουδιακά.
Τα έθιμα της Κυριακής των Βαΐων
Την Κυριακή των Βαΐων, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα.
Όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, από φοίνικες δηλαδή ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς.
Η εκκλησία μας καθιέρωσε ήδη από τον 9ο αιώνα το έθιμο αυτό μια και όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «όχλος πολύς...έλαβον τα βαΐα των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτώ».
Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντικά γινόνταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία.
Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά.
Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους.
Και σήμερα ακόμα όλες οι εκκλησίες στολίζονται με δαφνόφυλλα ή βάγια.
Στην Λέσβο, τα παιδιά στόλιζαν ένα μάτσο από κλαδιά δάφνης με κόκκινα πανάκια, κρεμούσαν πάνω του ένα κουδούνι και περνούσαν από όλα τα σπίτια ψάλλοντας για να εξορκίσουν τους ψύλλους και τα ποντίκια. Στο τέλος, έδιναν και ένα κλαρί δάφνης στην νοικοκυρά για καλοτυχία.
Στην Θράκη, την Κυριακή των Βαΐων συνηθίζονται τα «βαγιοχτυπήματα». Οι γυναίκες χτυπούν με βάγια τις έγκυες, ώστε να είναι ανώδυνος για αυτές ο τοκετός.
ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑ
Η φανουρόπιτα είναι παραδοσιακή γλυκιά νηστίσιμη πίτα της ελληνικής κουζίνας και προσφέρεται ανήμερα στην ημέρα μνήμης του Αγίου Φανουρίου, στις 27 Αυγούστου οπότε και η πίτα δίνεται στους πιστούς σαν ευλογία. Δεν περιέχει βούτυρο, είναι λοιπόν ένα κέικ λαδιού και οι πιστοί ζητούν με την προσφορά της πίτας τη «φανέρωση» αντικειμένων ή ανθρώπων ή γενικά να βρουν κάτι που ψάχνουν. Η πίτα σύμφωνα με την παράδοση είναι για την συγχώρεση της μητέρας ή και της αδελφής του Αγίου.
Παρασκευή
Τα υλικά πρέπει κατά την παράδοση να είναι μονός αριθμός, κατά περιοχή εφτά, εννιά ή έντεκα υλικά. Γίνεται από φαρίνα, ζάχαρη, λάδι, σταφίδες, καρύδια χοντροκομμένα, χυμό πορτοκαλιού, κονιάκ, ξύσμα πορτοκαλιού, κανέλα και γαρίφαλο.
Ονομασία
Η ονομασία προέρχεται από τον Άγιο Φανούριο. Το έθιμο της πίτας γίνεται παραδοσιακά από ορισμένους Χριστιανούς ώστε να φανερώσει ο Άγιος σε κάποιον κάποια δουλειά ή ένα αντικείμενο που χάθηκε ή κάποια χαμένη υπόθεση. Επίσης, γίνεται προκειμένου να έχει κάποιος υγεία (σύμφωνα με τη δοξασία).
ΠΑΣΧΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ
ΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ
Το Άγιο Όρος ή επισήμως Ιερά Κοινότης Αγίου Όρους είναι μια «Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία» εντός των ελλαδικών συνόρων με δικό της διοικητικό σύστημα προστατευμένο από διεθνείς συνθήκες, . Είναι μοναδική στο κόσμο και διαφοροποιείται από την μοναστική πολιτεία της Λάσα του Θιβέτ διότι δεν έχει κοσμικό χαρακτήρα και δεν επιτρέπεται η είσοδος γυναικών. Βρίσκεται στην χερσόνησο του Άθω της Χαλκιδικής στην περιφέρεια της κεντρικής Μακεδονίας και θεωρείται το παγκόσμιο κέντρο του Ορθόδοξου Χριστιανικού μοναχισμού. Εκεί ζουν ορθόδοξοι μοναχοί από όλο τον κόσμο, έλληνες, ρώσοι, σέρβοι, βούλγαροι, ρουμάνοι αλλά και από πολλές άλλες εθνότητες.
ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΚΑΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το όρος Άθωνας συνδέεται με τη γιγαντομαχία μεταξύ των Γιγάντων και των Ολύμπιων θεών, ηγέτης των πρώτων ήταν ο Άθως. Ο Άθως πέταξε έναν τεράστιο βράχο εναντίον του Ποσειδώνα από τη Θράκη, αλλά αστόχησε και ο βράχος έπεσε στη θάλασσα, δημιουργώντας το όρος, στο οποίο δόθηκε το όνομά του.
Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, ο θεός Απόλλωνας ερωτεύτηκε τη Δάφνη, κόρη του βασιλιά της Αρκαδίας. Η Δάφνη, προκειμένου να κρατηθεί αγνή, βρήκε καταφύγιο στον κύριο λιμένα του Άθωνα, δίνοντας έτσι το όνομά της σε αυτόν.
ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ
Κατά μία ρωσική παράδοση φέρεται η ίδια η Θεοτόκος να εμφανίζεται στη περιοχή και οι κάτοικοι ν’ ασπάζονται τον Χριστιανισμό. Συγκεκριμένα η Θεοτόκος μαζί με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη παραπλέοντας τον Άθω, πηγαίνοντας στην Κύπρο για να επισκεφθούν τον Λάζαρο λόγω φοβερής θαλασσοταραχής αποβιβάστηκαν στην ακτή όπου βρίσκεται σήμερα η Ιερά Μονή των Ιβήρων. Εκεί η Θεοτόκος θαυμάζοντας τον χώρο ακούσθηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε: "Έστω ο τόπος ούτος κλήρος σός και περιβόλαιον σόν καί παράδεισος, έτι δε καί λιμήν σωτήριος των θελόντων σωθήναι".
Έτσι το Άγιο Όρος καθιερώθηκε να λέγεται ως "κλήρος και περιβόλι της Παναγιάς".
Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Η Μεγάλη Εβδομάδα χαρακτηρίζεται η μεγαλύτερη από όλες αρχίζοντας από τη μεγάλη Τεσσαρακοστή αλλά άλλο στο άγιο Όρος και άλλο εδώ.
Το Πάσχα στο άγιο Όρος δεν είναι με αρνιά , σούβλες και γλέντια αλλά με προσευχή και νηστεία και στην εκκλησία πρωί, απόγευμα, και βράδυ.
Όπως όλοι ξέρουμε την Κυριακή των Βαΐων το απόγευμα βγαίνει ο Νυμφίος Χριστός αλλά στο άγιο Όρος βράδυ,βράδυ αρχίζει κατανυκτικά ο Όρθρος της Μεγάλης Δευτέρας μέχρι ξημερώματα.
Το ίδιο συμβαίνει την Μεγάλη Τρίτη ο Όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης.
Την Μεγάλη Τετάρτη όπως ξέρουμε γίνεται το ευχέλαιο όπου μας μυρώνουν με λάδι όλους μας για να θυμηθούμε το άλειμμα που είχε λάβει ο Κύριος από την αμαρτωλή.
Παρακάτω φαίνονται εικόνες από όλες τις ακολουθίες του Πάσχα στο Άγιο Όρος.
Αν θέλετε να δείτε την παρουσίαση, πατήστε στην παρακάτω εικόνα:
βΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
https://www.agiooros.net/forum/viewtopic.php?f=3&t=16680